KEBAN BARAJI

Keban, Elazığ kent merkezine 46 kilometre uzaklıkta bir ilçe. İlçede, Yusuf Ziya Paşa Cami ve Denizli Kervansarayı gibi iki önemli kültür varlığı bulunuyor. IV. Murat tarafından 1635-1638 yılları arasında inşa ettirilen Denizli Kervansarayı’nda; tek kubbeli bir mescit, avlu ortasında havuz, hamam ve yolcu odaları bulunmaktadır. Keban’a geldiğinizde Çırçır Şelalesi ismi verilen yöredeki Keban Alabalık Tesisleri’nde alabalıktan hazırlanan özel ürünleri denemeyi ihmal etmeyin. Burada yetiştirilen alabalıklar, yurt içine ve yurt dışına ihraç ediliyor.

Tarihi açıdan Keban barajının yapımı sırasında İstanbul Üniversitesi ve ODTÜ tarafından yapılan kurtarma kazılarında elde edilen arkeolojik buluntular, Keban ve çevresinin tarihine önemli ölçüde ışık tutmuşlar. Bu kurtarma kazılarında çıkan malzemeler, şu anda Elazığ Arkeoloji ve Etnografya Müzesi’nde sergilenmekte.

Gelelim Keban Barajı’na. Bu baraj, Cumhuriyet Türkiye’sinin ilk ve en büyük medeniyet projelerinden birisi. Doğu Anadolu’nun makus talihini değiştirmek ve boşa akan Fırat Nehri’nden ekonomik değer yaratmak için yapılmış bir proje. 1965 yılında fiilen yapımına başlanan ve ilk 4 ünitesi 1974’de, sonraki 4 ünitesi de 1981 yılında tamamlanıp devreye giren Keban Barajı’nın yeri, Elazığ'ın 45 km kuzeybatısında, Malatya'nın 65 km kuzeydoğusunda ve Fırat’ı oluşturan Karasu ve Murat nehirlerinin birleştiği yerden 10 km daha aşağıda yer alıyor.

1950'li yıllarda Hirfanlı Barajı ve Sarıyar Barajı gibi projelerde inşaatı tecrübesini kazanan Türk Mühendisliği, Keban Projesi’nde Fransız / İtalyan SCI Impreglio konsorsiyumunun tecrübelerini de kullanıyor. Barajın uzunluğu 1097 metre, su yüzeyinden yüksekliği de 210 metre civarında. Bu yükseklik, açıldığı yıllarda Keban’ ı dünyanın 18. en yüksek barajı yapıyor. O yıllarda barajın 85 ile 300 milyon dolar civarında bir maliyetle inşa edildiği tahmin ediliyor. Tutulan sudan dolayı Suriye’nin su eksikliği çekmemesi için Türkiye, Suriye’ye saniyede 450 m³ su verme garantisi veriyor. 

Barajın toplam kurulu gücü 1330 megawatt, yıllık enerji üretimi de 6 Milyar kWh civarında. Keban Barajı ilk devreye girdiğinde Türkiye’de üretilen elektriğin %20 sini tek başına karşılarken, şu an ise ülkede tüketilen toplam elektriğin % 8’ini karşılamakta.

Barajın ardında 675 km² büyüklüğünde bir baraj gölü mevcut. Keban Baraj Gölü; 125 km uzunluğunda, genişliği ile arazi şartlarına göre değişiyor. Su hacmi 30,1 milyar m³ ve Türkiye`nin Atatürk Baraj Gölü’nden sonra ikinci büyük suni gölü durumundadır. Genelde de Van ve Tuz Göllerinden sonra 4. büyük gölümüz. Gölün etrafında çevre illerde yaşayanların faydalandığı eğlence ve mesire yerleri ile balık restoranları mevcut. Ayrıca gölün etrafındaki 3 iskele arasında feribot bağlantısı da var. Fırat Nehri üzerinde Keban Barajı haricinde 4 baraj daha bulunmaktadır. Bunlar; yukarıdan aşağıya Karakaya, Atatürk, Birecik ve Karkamış Barajları…

Barajın inşasından sonra 1974 yılında baraj havzasında su toplanmaya başlandığında Elazığ, Tunceli, Erzincan, Malatya ve Sivas illerine bağlı 8 mahalle, 103 köy, 20 mezra sular altında kalmış. Bu sırada aynı bölgede yaşayan yaklaşık 25.000 kadar kişi sular altında kalacak bölgeden başka bölgelere taşınıyor.

Alabalık ürünlerinin tadına varmak ve Türk mühendislerinin yüz akı olan mimarlık harikası ile gurur duymak için Keban’ı ve Keban Barajı’nı ziyaret etmeyi ihmal etmeyin.